Piet Weij (1903–1943)

De IJmuidenaar Piet Weij had enkele jaren op de grote vaart gevaren, voordat hij overstapte naar wal. De machtsgreep van de nazi’s in Duitsland en de geboorte van zijn zoon Cees in 1933 deden hem besluiten lid te worden van de CPN.

In 1935 neemt Piet ijspaleis ‘De Beurs’ aan de Zeeweg over, op de plek waar nu Plein 1945 ligt. In 1939 doet hij de zaak over aan zijn broer Cor en gaat bij Hoogovens werken. Omdat hij communist is wordt hij ontslagen en gaat daarna aan de slag als vrachtrijder bij Overdorp. In zijn vrije tijd speelde Piet bij voetbalclub VSV in IJmuiden.

In 1939 wordt hij voor de CPN gekozen als gemeenteraadslid. Dat blijft hij tot de de Duitse bezetting in 1940. Hij zet het werk voort van zijn voorgangers Adriaan van Woensel (1931–1935) en Simon Warmenhoven (1935–1939) om als communist vanuit de raad op te treden als steunpunt in de strijd van de arbeiders. Alledrie worden in de oorlog door fascisten omgebracht.

De IJmuider Courant schreef bij zijn verkiezing: “P. Weij (C.P.N.) is geboren en getogen IJmuidenaar. Hij stamt uit de oudste familie van IJmuiden, is n.l. een kleinzoon van den bekenden oud-duiker N. Engelhart. Werd in 1935 lid der Communistische Partij. Heeft eenigen tijd op de Gelria gevaren doch in 1923 werd hij zoo aangetrokken door de voetbalsport, dat hij een betrekking aan den wal zocht. De heer Weij is sindsdien actief lid van V.S.V. Hij speelde geruimen tijd in het eerste elftal.”

Piet maakte in de oorlog deel uit van de ‘Waarheidgroep’ in Velsen. Tot september 1940 vervulde hij ook de rol van instructeur voor de CPN-groepen in Velsen. Vanwege zijn bekendheid als raadslid en het gevaar van arrestatie trad hij naar de achtergrond. In 1941 duikt hij onder, maar keert in 1942 weer terug naar huis omdat vrienden bij de politie hebben toegezegd hem te waarschuwen bij onraad.

Arrestatie en executie

In de nacht van 21 op 22 januari 1943 werd Piet samen met 9 anderen Velsense communisten gearresteerd en overgebracht naar het IJmuidense politiebureau aan het Tiberiusplein. 

Uit het dagrapport van de politie Velsen, 22 januari om 02.30 uur: “Pieter Wey, geboren te Velsen op 22 November 1903, losarbeider, wonende De Ruijterstraat 34, is geplaatst in cel G, fouillering bestaande uit portefeuille, bretels, zakmes, geborgen in kastje D.”

In de ochtend worden zij overgebracht naar Amsterdam, eerst naar de Euterpestraat,waar de Sicherheitsdienst is gehuisvest, en daarna naar de gevangenis Weteringschans. Onderweg naar Amsterdam stelt Piet aan de begeleidende rechercheurs voor om hen te laten ontsnappen en samen onder te duiken.

Uit het dagboek familie Weij: “In de nacht van donderdag 21 op vrijdag 22 januari 1943 wordt er thuis vroeg in de nacht gebeld. Aan de voordeur staan twee Nederlandse politieagenten – Kuntkes en Baart ‘vrienden bij de politie’. Ongevraagd lopen ze door naar de achterdeur waar twee gewapende Duitse soldaten binnenkomen. Vader Piet wordt gearresteerd. Dezelfde ochtend ontvangen we van hem een uit de politiecel gesmokkeld briefje. Hij heeft het om een uur of zes zelf geschreven. Hij zit met drie man in een cel waaronder Strengholt. Er is sprake dat zij naar Amsterdam worden overgebracht.”

Als vergelding voor de moord op een Duitse onderofficier in Haarlem, op 30 januari 1943, werden 109 inwoners van de stad opgepakt. Een groot deel van hen werd naar het concentratiekamp gestuurd. Over zeven van hen werd het doodvonnis geveld. Daaraan werden nog drie gearresteerde Velsense communisten toegevoegd: Roelof Strengholt, Piet Weij en Simon Warmenhoven.

’s Nachts krijgen de tien de gelegenheid hun afscheidsbrieven te schrijven. Piet adresseert zijn brief aan zijn vrouw Corrie: de weduwe P. Weij. Een deel van de brief is weggeknipt door de censuur. “Tot heden zijn wij niet verhoord… Leef verder met andere eerlijke menschen… Beter onschuldig dood dan te leven met leugen… Ik ga met opgeheven kop, vaarwel.”

In de vroege ochtend van 2 februari 1943 werden de tien in de duinen bij Bloemendaal gefusilleerd. Twee gedenkstenen markeren de plek van hun terechtstelling.

Uit het dagboek van 2 februari 1943: “Vanmiddag komt plotseling een verschrikte Oom Cor ons huis binnen lopen en roept: ‘Hebben jullie de krant al gelezen? Piet is dood!’ Hij legt de middagkrant voor ons op tafel en we lezen de bekendmaking. Pap gefusilleerd. Op slag ben ik geen kind meer en treed ik de wereld van de volwassenen binnen. Mijn moeder gaat zitten en ik sta uren naast haar als het huis vol loopt met familie en bekenden. Niet buiten spelen of voetballen op straat. Nu moet ik bij haar blijven. We krijgen bevel ons huis en de gemeente te verlaten. Waar naar toe en hoe wordt niet verteld.”

Herinnering

Zijn zoon Cees Weij was oprichter en voorzitter van de Stichting Onderzoek Velser Affaire (SOVA). In 2013 verscheen in opdracht van SOVA het boek De Velser Affaire. Een omstreden oorlogsgeschiedenis van onderzoeker Bas von Benda-Beckmann.

Op 2 februari 2018 werd door Cees Weij in Santpoort de Pieter Weijstraat onthuld, 75 jaar na de dood van zijn vader. Cees overleed in 2019.

Bronnen:

• Bas von Benda-Beckmann, De Velser Affaire. Een omstreden oorlogsgeschiedenis
• Guus Hartendorf, De Velser Affaire. Bezettingstijd 1940-1945 in Kennemerland, blz. 161-162
• IJmuider Courant, 22 juni 1939
• De Jutter, 8 februari 2018
• Archief CPN
• Oorlogsslachtoffers IJmond
• Oorlogsgravenstichting

Pieter (Piet) Weij
Geboren: Velsen, 22 november 1903.
Overleden: Bloemendaal, 2 februari 1943.