De Haarlemmer Jan Groot was één van de organisatoren van de Februaristaking 1941 in Haarlem. Hij werd geboren in 1917 in Wervershoof en groeide op in Haarlem. Zijn vader was een aanhanger van Ferdinand Domela Nieuwenhuis, de grondlegger van de Nederlandse arbeidersbeweging.
Jan werkte voor de oorlog als leerling-timmerman bij de rijtuigenfabriek Beijnes op het Stationsplein in Haarlem. In 1935 werd hij lid gemaakt van de communistische partij door de Haarlemse schilder Karel Kretzschmar, die in 1942 in het concentratiekamp werd vermoord.
In 1938 vertrok Jan als vrijwilliger voor de Internationale Brigades naar Spanje. Maar onderweg daarnaartoe bereikte hem in Brussel het bericht, dat de Brigades werden ontbonden. Jan keerde terug naar huis.
Jan Groot: “Op 10 mei 1940 brak de oorlog uit en de laatste CPN-afdelingsvergadering werd bij mij thuis gehouden. We wisten vanaf het eerste moment dat de partij in de illegaliteit moest gaan. Hoewel alles illegaal gebeurde bleven we wel contact houden, en natuurlijk verzet bieden. Twee dagen na de capitulatie hebben we al illegaal geplakt in Haarlem.”
“Ik ben Paul de Groot nog een keer van het station gaan halen voor een vergadering hier. De opdrachten van de partij bleven gewoon komen, net als voor de oorlog.”
De avond voor de Februaristaking 1941 ontving Jan van de partij instructies. “Met vijf man zijn we naar Hillegom en terug gegaan, en we hebben alle tussenliggende fabrieken bezocht. Het viel ons op hoe gemakkelijk het was om de mensen aan het staken te krijgen. Het ging onder meer om Droste en de grote scheepsbouwbedrijven. Nergens hebben we echte tegenstand ondervonden.”
Arrestatie
In 1943 werd Jan opgepakt toen hij werd betrapt op het stelen van aardappelen van een schuit in het Spaarne. De aardappelen waren bestemd voor de Wehrmacht en Jan werd voor straf naar kamp Vught gestuurd, waar hij van 3 maart tot 16 juli 1943 gevangen zat.
In Vught werd hij tewerkgesteld in de timmerwerkplaats en hielp mee bij de bouw van de boksring van de bekende joodse bokser en gevangene Ben Bril. In Vught kwam Jan ook veel bekenden uit Haarlem tegen. Na de moord op een Duitse onderofficier op 30 januari 1943 werden 109 Haarlemmers voor straf naar het kamp gestuurd.
Voor Jan, die in Haarlem vrouw en kind had, werd door zijn medegevangenen op de ‘Schreibstube’ – de kampadministratie waar ook gevangenen tewerkgesteld waren – een ‘Entlassungsschein’ geregeld. De rest van de oorlog heeft hij in Haarlem ondergedoken gezeten.
Na de oorlog werkte hij korte tijd als kolenschepper bij Hoogovens, maar omdat hij communist was kreeg hij geen vaste aanstelling. Daarna werkte hij jarenlang als glazenwasser. Ook was hij reisleider voor Nederlandse groepen naar de Sovjet-Unie. “Prachtreizen gemaakt! Eenentwintig keer in de Sovjet-Unie geweest, eenentwintig keer!”
Jan Groot was tot aan zijn dood een overtuigd communist. Hij overleed in 2014 op 97-jarige leeftijd.
Bronnen:
- Interview met Jan Groot door Hein van Kasbergen en Bert Bakkenes, Manifest, 4 november 1999.
- Steven Rosenfeld, Dansen om te overleven. De oorlogsjaren van bokslegende Ben Bril
Met dank aan de familie Groot.
Johannes (Jan) Groot
Geboren: Wervershoof, 22 maart 1917.
Overleden: Haarlem, 2014.
